GREGORİUS (NİSSA’LI) (331-399)

Gregorius 331 yılına doğru doğmuştur. Aziz Büyük Basilius’un ve azize Macrina’nın kardeşidir. Nasıl bir eğitim görmüş olduğu bilinmemektedir, fakat eserlerinden Gregorius’un çok büyük bir kültür sahibi olduğu anlaşılmaktadır. Çağdaşları arasında en kültürlü kimse olarak görünmektedir: Platon, Plotinus, Porphirius ve Philon’un düşüncelerini derinden kavramıştır. Aristoteles’i iyi bilmektedir. Ireneus’u, Olympos’lu Methodius’u, Athanasius’u, Ancira’lı Marcellus’u ve özellikle Origenes’i okumuştur. Öte yandan tıp konusunda, geometri ve astroloji konularında bilgi sahibidir. Ailesinin ona sunduğu örneklere rağmen Gregorius, manastır hayatına eğilim duymamış ve evlenmiştir.
371 yılında Nissa (Türkiye, Nevşehir bölgesi) episkoposu olur. Kardeşi Basilius’un ölümünden sonra, gerek apostolik faaliyetiyle, gerek yazılarıyla tüm büyüklüğünü gösterir. Devrin episkoposlarının mutemet adamı ve imparatorun danışmanı olur. İstanbul konsilinde (381) önemli bir rol oynar. Yavaş yavaş doğru inancın bir tür kontrolörü olur.

Gregorius ünlü bir hatiptir.Yazılı eserleri büyük bir yer tutar: doktrinal açıklamalar, yorumlar, tinsel kitaplar, söyleşi ve konuşmalar. Bütün eserlerinin ortak özelliğini büyük bir düşünce derinliği oluşturmaktadır. Aziz Gregorius’un güçlü bir teolojisi vardır: Teolojik düşüncesinin hareket noktasını Allah, Mutlak, oluşturmaktadır. İnsan Allah’ın suretinde, Allah tarafından ve Allah için yaratılmıştır. Fakat, özgürlüğünden yararlanarak, gözlerini Allah’tan ayırmayacak yerde, yeryüzüne dikmiştir. Bu, tüm beşer tabiatının izlediği “asıl” günahtır. Nissa’lı Gregorius, Kutsal Üçlü-Birlik (Teslis) ve Incarnation konularının da büyük ilahiyatçısıdır. Ayrıca büyük bir mistiktir. Mistik teolojinin gerçek kurucusudur denilebilir. Keşişliğe tinsel bir doktrin kazandırmıştır.