İRENEUS (100-165)

İreneus, Küçük Asya (bugünkü Türkiye) doğumludur. Gençliğini, aziz Polykarpos’un ve diğer “Havariler dönemi tanıkları”nın yanında geçirmiştir. İreneus, Hıristiyan olarak doğmuş ve aziz Pavlus’un ve aziz Yuhanna’nın eğitimlerinin etkisinde büyümüştür. Asya kökenli oluşunun etkisiyle İreneus, “gnosis”e ve Yahudi-Hıristiyan düşüncesine duyarlı bir kimsedir. İreneus niçin ve ne zaman Lyon’a gelmiştir? Kimse bunu bilmiyor. Bilinen husus, 177 yılında İreneus’un Lyon’da bulunduğudur. Bu tarihte, halk arasında meydana gelen hasmane bir hareket, aralarında episkopos Pothinus’un da bulunduğu 50 Hıristiyanın ölümüne sebep olur. Pothinus’un yerine İreneus episkopos olur ve 200 yılına doğru şehit edilinceye kadar, episkopos olarak kalır.

İreneus, pastoral endişelerle birçok eser kaleme almıştır. Bunların en tanınmış olanı, “Heresilere Karşı” isimli eseridir. Aslında bu eser “Sözde doktrin Gnosis ile ilgili açıklama ve onun çürütülmesi” adını taşımaktaydı.
Grek’çede, gnosis sözcüğü bilgi anlamına gelmektedir. Birinden diğerine açıklanmış, onun tarafından bu şekilde kazanılmış ve nakledilmiş kusursuz bir bilgi hayal edilmektedir. Bu “kusursuz bilgi” rüya, dünyanın tam bir açıklamasını içermektedir. Gnosis, her zaman için geçerlidir. Dünyada kötülük sorunu karşısında, maddeden sıyırılarak bütün yerin ruha, kendini tanımaya verilmesine çalışılmaktadır. Bu durumda, Incarnation ve Paskalya ölümü ve dirilişi gizi artık gerçek anlamını tümüyle yitirmektedir. Bu akımın Filistin ve Küçük Asya’dan çıkarak Mısır’da İskenderiye’ye ve Galya’lıların başkenti Lyon’a kadar ulaştığı sanılmaktadır. Bu durumda, Lyon episkoposu olan İreneus’un, kendi diyosezi içinde bu derece köksalmış bir sapkınlıkla mücadele etmesi açıklanır bir hal almaktadır.

İreneus herezi’ye karşı: Kurtuluşun Tarihine ilişkin bir teoloji ile, Kilise geleneğine ilişkin bir teoloji ile, bir birlik (vahdet) teolojisi ile, mücadele edecektir. İreneus’a göre, Kilise’nin İmanı, hiçbir suretle, belli bir seçkin zümreye özgü bir gnosis değildir. Kilise’nin İmanı bütün imanlıların, herkesten önce basit kimselerin ve küçüklerin malıdır. İreneus aynı zamanda Yaradılışın güzelliğinin de bir ozanıdır: evren olsun, madde olsun, insanın bedeni olsun, her şey iyidir! Çünkü Allah insanı sevgisi nedeniyle yaratmıştır ve onu sevgisi nedeniyle kurtarmaktadır. Aziz İreneus’un teolojisini basit bir cümle ile özetlemek gelenek olmuştur: “Allah’ın görkemi yaşayan insandır; insanın yaşamı da Allah’ın görüntüsüdür.” Böylece insanın mükemmelliği onun kökeni değil, tarihinin sonudur.